درخت بونسای Bonsai

هرآنچه باید درباره درخت بونسای Bonsai بدانید

درخت بونسای (Bonsai) :

درخت بونسای یا درختچه های مینیاتوری ژاپنی (به ژاپنی: 盆栽 ) هنر پرورش درختان و گیاهانی است که در اندازهٔ کوچک ایجاد می‌شوند.

در حقیقت بونسایی گیاهی است که شرایط محیطی آن یعنی نور، آب، مواد غذایی ، هوا و نگهداری آن از نظر کیفی و کمی تنظیم شده همانند گیاه بزرگ و معمولی ولی با رعایت نسبتها است.

تاریخچه بونسای :

کاشت در گلدان برای تغذیه و یا استفاده دارویی به قدمت تاریخ بشر است .

هزاران سال سابقه دارد اما استفاده از گیاه گلدانی به عنوان زیبایی به ندرت صورت می گرفته است.

پس از شروع استفاده از گیاه گلدانی به عنوان زینت و زیبایی به یکباره هنر تولید گیاهان مینیاتوری در چین به ظهور پیوست.

امروزه پس از 2000سال از آن تاریخ تولید درختان بونسایی یکی از هنرهای متداول چین و خاور دور است.

در چین اخبار و اطلاعات زیادی راجع به قدمت تولید گیاه مینیاتوری در دست است.

تکنیک ها و روش های پرورش بونسای :

بونسای ها را براساس شکل آنها دسته بندی می کنند.

امّا بسیار اهمیت دارد که پرورش دهندگان به بونسای اجازه بدهند تا خصوصیات واقعی خود را بصورت آزادانه ای بروز دهند.

بدون اینکه آنها را وادار به نشاندادن خصوصیات ویژه ای نمایند به آنان کمک کنند تا به شکلی زیبا جلوه گر شوند.

بونسای های استاندارد ژاپنی دارای سیستم ریشه دهی مناسبی هستند.

بمقدار کافی قطور شده و از خاک خارج می گردند .

برخی از روش های پرورش بونسای عبارتند از :

Kokutan bonsai

در این روش از گیاه با نام علمی Rhaphiolepsis indica که توسط بذرهایش تکثیر می یابد ، استفاده می کنند .

Penjing Type

در این روش با اجرای هرس سنگین بر بخش های بالایی درختان بونسای باعث تحریک رشد شاخه های زیرین آن گردیده و ریشه دهی آنها افزایش می یابد.

Cascade Type

با هرس مناسب شاخه ها می توان گیاهان را بصورت آبشاری یا نیمه آبشاری (semi-cascade) تربیت نمود .

Exposed the root

درخت بونسای را در محل خود اندکی بطرف بالا کشیده و از محل استقرارش حرکت داد و عملیات لازم را بر روی تاج آنها بهمراه روند معمولی نگهداری گیاه اجرا نمود .

Die-back

زیبا ترین درخت بونسای ها زمانی بوجود می آیند.

سیکل رشد و مرگ (grow and die-back cycle) منجر به تولید درختانی با خصوصیات غیر معمول می گردند که ظرفیت های استثنایی خواهند داشت .

Fuku bonsai) Sumo )

اغلب تولید تنه های چندگانه (multiple trunks) با ریشه دهی قابل توجه و تعداد زیادی شاخه نموده و رشد زیادی می کنند بطوریکه بهترین کیفیت را از نظر ارزشگذاری بین المللی خواهند داشت .

Shin type

اغلب نهال های جوان بصورت نازک و طویل رشد می نمایند.

امّا پرورش دهندگان بونسای می کوشند تا از آنها گیاهان بالغ ولی کوتوله ای بسازند که دارای نمای ستبر و گسترده ای باشند.

تکنیک shin در مورد نوک درختانی اتلاق می شود که دارای تعادل در نقطه رشد انتهایی خود هستند .

در این روش ابتدا بزرگترین شاخه سازندۀ تنه را شناسایی و از آن محافظت می نمایند.

سپس با هرس سنگین و بموقع آنرا بصورت چنگالی تربیت می کنند .

مراقبت از بونسای :

نور و دمای بونسای :

بونسای ها را در غالب اوقات سال در خارج از منازل نگهداری می نمایند.

امّا برای مدتی که به داخل منازل منتقل می گردند.

نور دهی آنها را با انعطاف بیشتری می توان انجام داد بنابراین از هر آنچه در اختیار دارید ، برای این منظور می توانید بهره گیرید .

آبیاری درخت بونسای :

براساس گونه های گیاهی انتخاب شده ، شرایط محیطی ، نوع خاک ، اندازه گلدان و محل استقرار بونسای می توان:

آبیاری لازم را بصورت های مختلف از دو بار در روز تا یکبار در هفته تغییر داد.

عموماً باید سطح خاک آن بعمق 1-0.5 اینچ قبل از هر آبیاری بطور کامل خشک شده باشد.

نکته :

آبیاری بروش “مه پاشی ” (misting) با اسپری کننده ها بر روی شاخ و برگ گیاه کمک چندانی به رفع مشکلات کمبود آب برای بونسای نخواهد بود.

امّا روش مناسبی برای افزایش رطوبت محیط گیاه خواهد شد .

انتخاب گلدان مناسب درخت بونسای :

براي تهيه يك گلدان خوب، علاوه بر سليقه و علاقه، در نظر گرفتن چند نكته مفيد است:

يك گلدان مناسب بايد از نظر وزن با گياهي كه در آن كاشته مي‌شود تناسب داشته باشد.

زهكشي گلدان بايد به خوبي انجام شود.

در مورد سوزني برگ‌ها بايد كمي بيشتر از معمول باشد.

شكل و اندازه گلدان بايد متناسب با نوع گياه باشد.

خاك بونسای :

در گلدان‌هاي بن ساي بافت خاك با گلدان‌هاي معمولي تفاوت دارد.

زهكشي و توانايي نگهداري آب بايد زياد باشد.

به طور متوسط هر گلدان روزانه يك بار آبياري مي‌شود.

بايد توانايي ذخيره و نگهداري آب و مواد غذايي را هم داشته باشد.

يك خاك خوب بايد همزمان دو خصوصيت زهكشي، نگهداري آب و مواد غذايي را داشته باشد.

مي‌توان مخلوطي از خاك برگ (هوموس) الك شده، رس و شن را مورد استفاده قرار داد.

با افزايش نسبت شن قابليت زهكشي خاك بيشتر مي‌شود.

هرچه خاك برگ بيشتر باشد، قدرت نگهداري آب بيشتر است.

افزايش نسبت رس در مخلوط سبب سنگين‌تر شدن خاك مي‌شود.

به طور كلي تهيه يك مخلوط مناسب به روش آزمون و خطا هم بد نيست.

آفات و امراض درخت بونسای :

در صورت مشاهده این نشانه ها برای گرفتن دستور مبارزه به کارشناس حفظ نباتات مراجعه فرمایید:

شپشک ها:

این حشرات آلت مکنده دارند و با تغذیه آنها برگها خمیده و تا می شوند. گیاه را ضعیف می کنند و ممکن است به خشک شدن موضعی منجر گردد .

مگس سفید:

در پشت برگها تخمگذاری می کنند. تخمها سفید متمایل به سبز است. لاروهای آنها گیاه را ضعیف می کنند .

کفشدوزک ها:

البته حشره کامل اینها مفید است و شته را می خورد اما لارو آنها به بافت گیاهی حمله میکند .

شپشکهای نرم تن:

که با سپر قهوه ای خود به گیاه می چسبد و از شیره گیاهی تغذیه می کنند برگها زرد و گیاه ضعیف می گردد .

عنکبوت سرخ:

با حمله به برگها ریزش بیش از موعد باعث می گردد .

تریپس ها:

حشرات کوچک بالداری هستند که با فروکردن خرطوم خود به داخل گیاه از شیره گیاهی تغذیه می کنند. گیاه را ضعیف کرده و رشد آن را متوقف می کنند. در نقطه حمله لکه های نارنجی رنگ تولید می شود .

زنبورها:

به برگها حمله می کنند و در آنها سوراخهایی ایجاد می نمایند و کلروفیل آنرا می خورند و رگبرگها را باقی می گذارند .

کنه ها:

بیشتر در سطح زیرین برگها زندگی می کنند و ترشحات آنها سطح برگها را می پوشاند .

سوسکها:

که لارو و حشره کامل آنها دارای آلت دهانی جونده هستند و برگها را سوراخ سوراخ می کنند .

مگس خاکی:

حشرات بالغ آنها برای گیاه ضرر ندارد. اما لاروهای آنها از ریشه های نازکتر تغذیه می کند .

ریشه خوار:

از سوسکهای خطرناک است که لاروهای آنها به ریشه های ظریف حمله می کند و گیاه را ضعیف کرده سپس خشک می کند.

چوب پنبه ای شدن :

پشت برگها باد کرده و به شکل چوب پنبه در می آید. این علایم پاسخ گیاه به محیط مرطوب یا نور کم است .

قارچ پرونوسپرا :

در روی برگها تولید لکه های زرد و قهوه ای رنگ به شکل های نا منظم می کند .

قارچ آنتراکتوز :

این قارچ در محیط گرم و مرطوب حمله می کند و لکه های ریز و سیاه در برگها ایجاد می کند که نهایتاً منجر به سقوط آنها می گردد .

قارچ بوتری تیس :

در هوای دم کرده و خفه و بدون جریان حمله می کند که نقاط خشک قهوه ای روی برگها ایجاد می شود .

نهایتاً منجر به حمله کپک خاکستری می گردد .

کپک سیاه :

کپک سیاه به صورت دوده پودر مانند در پشت برگها دیده می شوند .

پژمردگی :

ممکن است مربوط به گندیدگی و فساد ریشه باشد در غیر اینصورت احتمال دارد ویروس ها باعث این پژمردگی شده باشند .

سفیدک ها :

در اوایل بهار حمله سفیدک ها بیشتر است. علامت این بیماری مانند پاشیدن آرد بر روی برگ است .

زنگ ها :

لکه های قهوه ای تا قرمز سوخته روی برگها ایجاد می گردد. اسپور این قارچها را به صورت دوسلولی در زیر میکروسکوپ می توان مشاهده کرد .

نکات مهم درباره بونسای :

1 – درخت و گلدان باید با همدیگر همخوانی داشته باشند و رنگ و اندازه و بافت گلدان باید مکمل گیاه باشد .

2 – بونسایی خود را در محل جریان های شدید باد قرار ندهید .

3 – اکثر گیاهان بونسایی نور غیر مستقیم و سایه نیمسایه در محیط باز را بر نور مستقیم و شدید آفتاب ترجیح می دهند.

4 – جریان داشتن هوا و وجود اکسیژن یکی از نیازهای مهم حیاتی گیاهان است.

5 – توجه کنید که جریان هوا با باد شدید با همدیگر تفاوت دارند .

6 – از سنگریزه های معدنی کارخانجات سنگ بری به هیچ عنوان در مخلوط خاک گلدان استفاده نکیند.

7 – برای بیشتر شدن قدرت نگهداری آب در خاک مقداری و حدود 20-10 درصد حجم خاک مواد آلی کمپوست به خاک اضافه نمایید .

8 – احتیاجات آبی گیاهان بونسایی در زمستان خیلی کمتر از بهار و تابستان است و آبیاری در حد مرطوب نگهداشتن خاک کافی است .

9 – در ایران گلدان مخصوص درخت بونسایی وجود ندارد.

در صورتی که از گلدانهای معمولی استفاده می کنید بین گلدان و زیر گلدانی با قرار دادن چند تکه سنگ یا تخته فاصله ایجاد کنید تا آب زیر گلدانی به طرف بالا کشیده نشود .

10 – با دیدن اولین علایم بیماری و آفات به کارشناسان حفظ نباتات مراجعه کنید تا روش مبارزه را به شما یاد دهند .

11 – مواد غذایی بونسایی برای تغذیه مصنوعی شامل ازت، فسفر، پتاسیم و مواد ریز مغذی است.

12 – برای تغذیه گیاه بونسای حتما با کارشناسان حفظ نباتات مشورت نمایید .

13 – از ضربه و تکان ناگهایی و جابجایی های بی مورد خودداری نمایید .